Meedoen geeft energie en vertrouwen

Veel parochianen leven tegelijk ook in onzekerheid over de toekomst van onze parochie en hebben daar vragen over. Nico Ruitenbeek, penningmeester van het Ursula parochiebestuur, wil in dit interview graag ingaan op de meest prangende vragen. Vragen die onder veel parochianen leven.

Nico, in je werkzame leven was je controller. Wat houdt dit in?

Een controller helpt een organisatie haar doelen te bereiken. Je zorgt ervoor dat de organisatie haar doelen formuleert en uitwerkt in activiteiten. Vervolgens ga je deze activiteiten begroten en ga je na of het allemaal financieel past.

Kun je daar een voorbeeld van geven?

Ik heb vijftien jaar als adviseur bedrijfsvoering schoolbesturen en schooldirecteuren geholpen om hun financiën en personeelsbeleid op orde te krijgen.

Nu werk je samen met de andere bestuursleden aan de toekomst van onze parochie. Dus jouw ervaring komt goed van pas?

Ja zeker, en dit is nodig! Door de vergrijzing van de parochianen moet de Ursula parochie zich opnieuw uitvinden. Op scholen is dit eigenlijk ook zo. Niet door vergrijzing, maar door afname van het aantal leerlingen. Op een school kunnen zich plotseling minder leerlingen aanmelden en kan de school de oorzaken niet in beeld hebben. Maar op dat moment zijn er wel gebouwen, waarvan lokalen leeg staan. Met als gevolg dat er te veel leraren zijn, waarvoor een andere baan gezocht moet worden. Dit probleem is vergelijkbaar met onze Ursula parochie. Meerdere gebouwen met in verhouding weinig parochianen. De parochianen kunnen de kosten niet meer opbrengen. En dan moet je onderzoeken hoe het aantal kerkgebouwen verminderd kan worden. Ook moet je onderzoeken of het pastorale team en de medewerkers die in dienst van de parochie zijn, allemaal wel betaald kunnen worden. Op een gegeven moment moet je helaas nagaan of het pastorale team en het aantal medewerkers verkleind moet worden, zodat dit weer past in de organisatie.

Afhankelijk van het aantal parochianen stelt het bisdom het pastorale team vast.

Jawel, maar dan moet je er wel voor zorgen dat je dit kunt betalen.

Moet een pastor vertrekken bij een te klein aantal parochianen?

Dat zou best kunnen. Want de situatie in Delft is zo dat er in de Ursula parochie veelal geen arme en rijke parochianen zijn. Wij moeten de baten samen - naarmate parochianen dit financieel kunnen dragen - opbrengen. En dan kan het gebeuren dat er niet genoeg geld meer is om de salarissen van het pastorale team te betalen. Wij moeten dan de tering naar de nering zetten en met minder pastores verder.

Het is eigenlijk een wisselwerking.

Ja. Naarmate wij ons ervan bewust zijn en de parochianen begrijpen en accepteren dat de kerkbijdragen er toe doen. Men moet bereid zijn om meer te geven en meer mensen moeten bereid zijn om te geven. Dan lukt het ons beter het team te behouden. Wanneer dat niet gecommuniceerd wordt, dan kunnen mensen denken: "Het is niet zo belangrijk dat ik financieel bijdraag aan de parochie, want de kerk is toch rijk genoeg." Dat is echter niet zo. De toekomst van onze parochie hangt echt af van de bijdragen van de parochianen.

Dan heb je het onder andere over de Actie Kerkbalans?

Zeker. De afgelopen jaren is heel veel energie gestoken in het bewust maken van het belang van de Actie Kerkbalans. Toevallig heb ik van de week met de budgethouders vergaderd en hebben we gekeken of deze acties succesvol zijn. En die zijn succesvol! Ook dit jaar hebben zich weer nieuwe parochianen voor de Actie Kerkbalans aangemeld. Dit compenseert de parochianen die helaas zijn overleden of verhuisd zijn. Wij zijn heel dankbaar voor de mooie geldelijke bijdragen, die parochianen - veelal jaren - aan onze kerkgemeenschappen verlenen.

Klopt het dat eind dit jaar één of twee kerken dicht moeten?

Nee, dat klopt niet. Het tijdpad, dat wij hiervoor uitgetrokken hebben, is langer geworden dan oorspronkelijk bedoeld. Wij hebben deze vraag gekregen en daarom een nieuw en duidelijker tijdschema gemaakt. Door corona is er meer tijd nodig om alles met elkaar en met de parochianen te bespreken. Voor die besprekingen is dit verdere jaar 2022, maar ook 2023 en 2024 nodig. En pas aan het eind van 2024 wordt door het parochiebestuur verwacht, dat de opdracht voor de gemeenschappen van Franciscus en Clara, Sacrament en Adelbert om zich te vernieuwen, afgerond is. Dit geldt ook voor de vernieuwing van de Maria van Jessegemeenschap. En wanneer dit het geval is, komt er in 2025 het voorstel welke kerk van de drie gemeenschappen open blijft en of het lukt om de Maria van Jessekerk open te houden. Dus we gaan ons eerst richten op de vernieuwing van de gemeenschappen en wanneer dit is afgerond, gaan wij kijken welke kerken daarbij passen.

Wat houdt de vernieuwing van de vier gemeenschappen in?

Het vernieuwen is noodzakelijk om onze parochie Sint Ursula toekomstbestendig te maken. Dit staat omschreven in het plan Roeping en Ruimte. Het plan bestaat uit twee delen: De gemeenschappen van Franciscus en Clara, Sacrament en Adelbert zullen in de komende tijd naar elkaar moeten toegroeien om samen een nieuwe gemeenschap te vormen door voldoende inkomsten gedekt. De gemeenschap Maria van Jesse heeft tot taak om zichzelf te vernieuwen en ervoor te zorgen dat in de toekomst alle kosten voor het in stand houden van deze gemeenschap door voldoende inkomsten worden gedekt.

Buiten het samengaan van de drie gemeenschappen is de Maria van Jessekerk dan wel een belangrijk aandachtspunt?

Dat klopt. En het mag duidelijk zijn dat de Maria van Jessekerk altijd veel geld blijft kosten, waarvoor nu wel de inkomsten gevonden moeten worden. Een financiële werkgroep is hier nu mee bezig.

Onderhoud van de gebouwen is toch voor iedere gemeenschap een continue proces?

Zeker wat betreft de kosten van het onderhoud van de kerken. Wij zijn momenteel bezig om het onderhoud van de vier kerkgebouwen goed in beeld te krijgen. De gebouwenbeheerders bekijken wat er aan onderhoud nodig is, zodat we in de komende maanden een nog beter beeld krijgen van wat nu in de komende tien jaar aan onderhoud aan elk van de vier kerken gedaan moet worden. Ook kijken we naar de gevolgen van de gestegen bouwprijzen voor de onderhoudsplannen. Bovendien gaan we uitzoeken wat er nodig is voor het verduurzamen van de gebouwen. Want over tien jaar worden wij in Nederland geacht geen gas meer te gebruiken, of alleen tegen hoge kosten. Al die zaken worden de komende jaren ook in beeld gebracht en dan wordt het duidelijk hoe het zit met het onderhoud van de gebouwen.

Wanneer er allerlei verbeteringen aan eventuele energiebesparende maatregelen zijn geweest, dan is dat toch zonde van het geld?

Nee, want wij voeren nu alleen het noodzakelijk onderhoud uit. De huidige onderhoudsprogramma's worden uitgevoerd. Zoals bij de Maria van Jessekerk. Daar wordt momenteel een zesjarig noodzakelijk onderhoudsprogramma uitgevoerd. Dit loopt in 2026 af. Dit onderhoudsproject wordt gedeeltelijk met subsidie van het Rijk bekostigd. Maar op het opstarten van nieuwe heel dure projecten zit al een paar jaar een stop. Alleen het noodzakelijk onderhoud moet gewoon doorgang hebben.

Maar je had het net over verduurzaming.

Wij moeten voor elk gebouw bekijken hoe een eventuele verduurzaming uitvalt. Wat betekent dit om bijvoorbeeld in 2030 verduurzaamd te zijn? En dit nemen wij uiteindelijk mee in de keuze voor de gemeenschappen in de toekomst. De huidige meerjarenbegroting voor de periode van tien jaar wordt nu geactualiseerd en daar staan dan verduurzamingsmaatregelen in voor de jaren vanaf 2026.

Nu gaf je zojuist aan dat in 2025 besloten kan worden welke kerken gesloten gaan worden. En dan?

In 2025 willen wij in overleg met het bisdom besluiten welke kerken gesloten gaan worden. Wij als parochiebestuur brengen dan een voorstel naar het bisdom uit. Het bisdom gaat dan hierover advies inwinnen en dan volgt het definitieve besluit. Vermoedelijk in 2026 zal het mogelijk zijn om de eerste kerk te sluiten. En wanneer dat proces wat sneller loopt, zal dit iets eerder zijn. Het voorstel van het parochiebestuur zal altijd gebaseerd zijn op het horen van de parochianen over het voorstel.

Verloopt het proces van het beleidsstuk Roeping en Ruimte nu volgens verwachting?

Wij zijn nu na het bekendmaken bijna een jaar verder. Toen wij deze stukken in mei vorig jaar publiceerden wisten wij natuurlijk niet wat de reacties zouden zijn van de parochianen en de kerngroepen. Het goede nieuws is dat dit door iedereen heel positief is opgepakt. De keuze om de drie gemeenschappen naar elkaar te laten groeien blijkt goed uit te pakken. Men vindt elkaar en vindt samengaan ook belangrijk. De volgende stap is natuurlijk het uitwerken van de plannen: Wat voor kerk willen we in de toekomst zijn, zowel bij de Maria van Jessekerk als ook bij de andere drie gemeenschappen. Omdat wij niet gewend zijn om dit te doen heeft het uitwerken tijd nodig. Aan mensen die op dit terrein ervaring hebben is dan ook om hulp gevraagd. De parochianen moeten elkaar ook kunnen ontmoeten en vinden. Door corona heeft het toch wel tijd gekost om tempo te maken. De verwachting is wel dat in dit voorjaar dit proces meer snelheid gaat krijgen. De vrijwilligers, onder andere de kerngroepen, die dit moeten gaan uitvoeren, moeten elkaar vinden en moeten dit gaan uitwerken. Zij hebben wel antwoorden nodig van parochianen. Want dit proces moet ook buiten de kerngroepen op gang komen. De gedachte bij veel parochianen van "Ik heb toch niets te zeggen en het bestuur vindt mijn mening onbelangrijk" is onjuist. Het is belangrijk, dat wanneer aan de parochianen vragen worden voorgelegd over wat voor kerk wij in de toekomst willen zijn, deze door eenieder worden beantwoord. Veel parochianen hebben namelijk wel een mening en willen die ook uitspreken. Maar bijvoorbeeld op zes vragen, die onlangs zijn gecommuniceerd, is maar door 70% van de bevraagden gereageerd. Dit zorgt ervoor dat de mensen, die deze reactie inventariseren, het idee hebben dat zij niet iedere mening hebben ontvangen. Daarom is het zeker van belang dat iedereen zich laat horen. Elke vraag heeft een goed antwoord!

Maar ik hoor ook: "Ja, je kunt wel je mening geven, maar het bisdom bepaalt uiteindelijk toch."

Wanneer je niets laat horen, is dat zo. Het parochiebestuur heeft de beleidsnota en een meerjarenbegroting gemaakt. Elke vier maanden hebben wij overleg hierover met het bisdom, waarbij wij het verloop van het proces bespreken. En wanneer blijkt dat wij iets doen waarmee het bisdom niet gelukkig is, weten wij dit en kunnen we dit oplossen. Uiteindelijk moet een aanvraag om een kerk te sluiten door het parochiebestuur onderbouwd worden. Hieruit moet blijken dat wij eenieder gehoord hebben en dit een gedragen besluit is. Hier hoort ook bij dat je bedenkt wat de bestemming van die kerk gaat worden. Dit alles wordt voorgesteld aan de bisschop. De bisschop vraagt, voor hij besluit, eerst intern advies. Het kan zijn, dat er een afwijkend intern advies komt, maar dan gaan wij weer in gesprek over dit advies en ons voorstel. Tot op heden is het bisdom erg blij met de acties die wij uitvoeren.

Veel mensen zijn van mening dat de samenvoeging van de drie gemeenschappen wel een juiste beslissing is, maar dat er uiteindelijk maar één kerk openblijft: De Maria van Jesse.

Nee, dat is niet zeker. Absoluut niet. Want het zou kunnen zijn dat het samengaan van de drie gemeenschappen heel goed lukt. Het zou ook kunnen zijn, dat het open houden door vrijwilligers van de Maria van Jessekerk een brug te ver is. Niet dat die vrijwilligers dit niet kunnen, maar omdat zij met te weinig mensen zijn en te weinig middelen hebben om dit te kunnen realiseren. Dan is het gebouw te groot voor de gemeenschap geworden en dan moeten we een andere oplossing bedenken. Het is zeker geen gelopen race. Wij streven naar het slagen van beide processen. Maar een eventuele andere bestemming van de Maria van Jessekerk zou een uitkomst kunnen zijn.

Er zijn ook mensen die denken: "Waarom sluit men niet de vier kerken en bouw je een nieuwe?"

Op zich is dit een heel zinvolle gedachte. Maar dit is moeilijk uitvoerbaar, omdat het bouwen van een kerk een heel goed plan vereist, waarop het bisdom ja moet zeggen. In deze tijd van vergrijzing is de kans dat dit kan worden verwezenlijkt heel klein.

Door wie wordt dit proces eigenlijk gedragen?

Het vernieuwingsproces wordt gedragen door het parochiebestuur. Zij moet de stukken schrijven en verspreiden en mensen motiveren om tot een goed einde te komen. Het pastorale team is voor een gedeelte vertolker van de resultaten en helpt mee aan het tot stand komen van de realisatie. Ook kan zij ideeën geven. Het pastorale team trekt hier niet aan het touwtje en is niet verantwoordelijk voor de voortgang van het proces.

Maar het pastorale team heeft toch een herdersfunctie, een leidende functie?

Het pastorale team heeft natuurlijk ook een mening. Maar het uiteindelijke resultaat van het proces wordt gedragen door de parochianen die het parochiebestuur vormen. Het pastorale team is verantwoordelijk voor de liturgie, diaconie, catechese en gemeenschapsopbouw. Het pastorale team krijgt natuurlijk wel vragen van bezorgde parochianen en beantwoordt deze zo veel als mogelijk. Maar het parochiebestuur neemt de besluiten. Middels de pastoor als voorzitter zijn het pastorale team en het parochiebestuur aan elkaar verbonden.

Een heel verhelderende uitleg. Maar staan alle leden van het parochiebestuur achter deze uitleg?

Zeker weten. Wij hebben voor de coronaperiode minstens zeven bestuursvergaderingen gehad om dit met elkaar af te stemmen. Nu zijn wij dit proces stapsgewijs aan het uitvoeren. Ik verwacht, dat wanneer in 2026 alles is afgerond, we de plannen zoals voorgesteld ook uitgevoerd hebben.

Dit is goed om te horen, want er komt toch wel heel wat op je af. Wat is jouw motivatie eigenlijk om dit werk te doen?

Het was eigenlijk niet mijn bedoeling om tijdens mijn pensioen dit te gaan doen. Maar ik kwam iemand (de interviewer) tegen die dit wel een mooie taak voor mij vond. En wanneer je A zegt, moet je ook B zeggen. Je kunt niet mensen, die dit door de leeftijd niet meer kunnen, of mensen die met dit werk geen ervaring hebben, in de steek laten. Dankzij mijn werkervaring weet ik in te schatten wat de gevolgen van bepaalde acties kunnen zijn. Hoe je bijvoorbeeld mensen kunt motiveren om aan de slag te gaan en hoe je organisaties kunt veranderen. En wanneer het omslagpunt is bereikt gaan mensen zelf verder met het ingeslagen proces. Ik heb dit met vallen en opstaan geleerd en heb de ervaring hoe organisaties uit het stof zijn gekomen. Meestal komt men er goed of zelfs beter uit, omdat meedoen nieuwe energie en vertrouwen in de toekomst geeft. Ook wij allen als parochianen kunnen met nieuwe energie en met vertrouwen in de toekomst er voor zorgen dat dit moeilijke proces van vernieuwing zal slagen!

Nico, hartelijk dank voor jouw verhelderende antwoorden op vragen die bij mij en veel parochianen leven.